Wat is er bij mensen met ADHD anders in de hersenen dan bij mensen zonder ADHD?
Ondanks dat de wetenschap er al heel veel onderzoek naar heeft gedaan, is men het daar nog steeds niet helemaal over eens. Er is geen eenduidige manier om wetenschappelijk en objectief aan te tonen of iemand ADHD heeft.
Het enige wat men momenteel kan doen is aan de hand van vragenlijst achterhalen of men symptomen heeft die bij ADHD horen. Vervolgens kan je bevestiging krijgen doordat de klachten minder worden wanneer je ADHD medicatie inneemt.
En dat laatste is wel een mooi aanknopingspunt. Want wat doet ADHD medicatie eigenlijk? En kan dat ons inzicht geven in wat er aan de hand is bij mensen met ADHD?
Dopamine
Het verschilt een beetje per type medicatie, maar het effect is eigenlijk altijd gericht op de neurotransmitter dopamine. Net als andere neurotransmitters in de hersenen speelt dit stofje een rol in het doorgeven van informatie.
Ritalin (Methylfenidaat) heeft specifiek effect op dopamine in de prefrontale cortex (hersendeel aan de voorzijde). Daar remt het de Dopamine Reuptake Transporter waardoor er minder dopamine heropgenomen wordt uit de synapsen. Hierdoor blijft er meer dopamine beschikbaar en verminderen de ADHD klachten. Motivatie en concentratie nemen toe, impulsiviteit en hyperactiviteit nemen af.
Dexamfetamine werkt net even anders. Dit medicijn stimuleert de afgifte van dopamine in de prefrontale cortex. Ook hierdoor blijft er meer dopamine beschikbaar en nemen de ADHD klachten af.
Dus dopamine speelt een belangrijke rol in het ontstaan van de ADHD klachten. En vooral dan het gebrek aan dopamine.
Het beloningssysteem
Wat doet dopamine precies?
Dopamine maakt onderdeel uit van het beloningssysteem in de hersenen.
Op het moment dat je iets doet wat goed voor je is dan wordt dopamine geactiveerd. Zoals bijvoorbeeld iets eten of drinken. Maar ook bij het afronden van je huiswerk of het doen van de afwas wordt dopamine geactiveerd.
Vervolgens gaat de dopamine naar de synapsen waar het op de dopamine receptoren inwerkt. Dit levert een gevoel van voldoening op.
Je kan je voorstellen dat als het dopaminesysteem niet goed werkt, dat het moeilijker wordt om voldoening te halen uit het uitvoeren van taken. Alleen wanneer de nood aan de man is, kom je nog in actie. En kan je je met hyperfocus wel goed concentreren.
Dopamine is dus de neurotransmitter die er voor zorgt dat je in actie komt. En dat gaat een stuk beter als je ADHD medicatie inneemt. Maar daar zit wel een addertje onder het gras.
Want wat gebeurt er als je steeds een overvloed aan dopamine bij de receptoren aanbrengt?
Dan denkt het lichaam dat er meer dan genoeg dopamine receptoren beschikbaar zijn. In eerste instantie zullen de receptoren ongevoelig gaan worden voor dopamine. Vervolgens zal het aantal receptoren verminderen. Met als gevolg dat je op termijn steeds meer medicatie nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken.
En laten ADHD’ers nu al begonnen zijn met een gebrek aan dopamine receptoren. Ook voordat ze medicatie gingen slikken.
De vraag is nu, hoe kan het dat er minder dopamine receptoren aanwezig zijn?
Verschillende factoren spelen hierbij een rol. Een van die factoren is het endorfinesysteem.
Endorfine
Het dopamine beloningssysteem staat niet op zichzelf. Dit systeem is mede afhankelijk van de werking van endorfine.
De primaire functie van endorfine is pijndemping, prikkeldemping en euforie. Als endorfine aangemaakt wordt, dan voel je dus minder pijn. Endorfine werkt namelijk op dezelfde receptoren als morfine (zie de overeenkomst in de naam). Endorfines worden onder andere geproduceerd tijdens lichamelijke inspanning, opwinding, pijn, pittig en zoet eten, liefde en orgasme.
Endorfine werkt in op de opioide receptoren. Net als morfine dus. Maar ook net als heroïne, cocaïne en andere vormen van drugs. Niet voor niets werkt die drugs zo goed.
Endorfine heeft echter ook een positieve invloed op de dopamine afgifte. Meer endorfine afgifte leidt tot meer dopamine afgifte. Maar ook dit is alleen maar mogelijk op het moment dat er voldoende endorfine receptoren zijn.
Daarnaast zijn dopamine receptoren verbonden aan endorfine receptoren. Als de één in aantal toe- of afneemt, dan zal de ander ook toe- of afnemen. Als je er dus voor kan zorgen dat de endorfine receptoren toe nemen, zal ook automatisch het aantal dopamine receptoren toe nemen en dus beter werken.
Het grote voordeel van endorfine is de langere werkingsduur. Waar dopamine slechts een paar seconden actief is, kan endorfine tot wel 15 minuten actief zijn. Wil je dus een doorlopend goed werkend dopamine systeem hebben, dan zijn voldoende endorfine receptoren onontbeerlijk. Helaas hebben ADHD’ers daar dus ook een tekort aan.
Overbelasting endorfinesysteem
Hoe kan het dat we een tekort aan endorfinereceptoren hebben?
Zoals uitgelegd bij het dopamine systeem, passen receptoren zich aan de omgeving aan. Wanneer een tekort aan endorfine is, zal het aantal endorfinereceptoren toe nemen. Bij een overschot aan endorfine zullen de endorfinereceptoren afnemen.
Betekent het dan dat mensen met ADHD te veel endorfine hebben geproduceerd?
Ja en nee.
Ja, want er zijn best wel wat mogelijkheden om een overdosis endorfine in de hersenen te krijgen. Onder andere bepaalde soorten voeding dragen hier aan bij. Het meest bekende voorbeeld is suiker, waardoor je je tijdens het eten er van voelt ontspannen. Een ander voorbeeld is cacao.
Nee, want er zijn nog meer mogelijkheden om de endorfinereceptoren te stimuleren. Naast morfine, cocaïne en heroïne kunnen ook exorfines de endorfinereceptoren stimuleren. Exo staat voor buiten en betekent dus eigenlijk dat het een endorfine (endo staat voor binnen) is die buiten het lichaam geproduceerd is. Er zijn een aantal voedingsmiddelen die exorfines bevatten. Bekende voorbeelden zijn caseïne en gluten. Deze voedingsstoffen zitten onder andere in granen en melkproducten.
Oplossing
Hoe zorg je er voor dat het endorfine- en dopaminesysteem weer goed gaat werken?
Het meest simpele antwoord is door bepaalde voedingsstoffen weg te laten en andere voedingsstoffen toe te voegen. Maar welke precies, en wat je welke volgorde doet hangt af van het individu.
Voor een individuele aanpak op maat kan je afspraak maken. Met behulp van een anamnese en onderzoek komen we er achter wat voor jou de beste manier is om het endorfine en dopaminesysteem te herstellen.